नव परंपरागत अर्थशास्त्र Neoclassical Economics

निओक्लासिकल इकॉनॉमिक्स ही आर्थिक विचारांची एक शाळा आहे जी या कल्पनेवर आधारित आहे की बाजार मुक्तपणे कार्य करण्यासाठी सोडल्यास सर्वोत्तम कार्य करते आणि सरकारची भूमिका बाजारपेठांना कार्य करण्यासाठी आवश्यक कायदेशीर आणि संस्थात्मक फ्रेमवर्क प्रदान करण्यापुरती मर्यादित असावी. निओक्लासिकल अर्थशास्त्र हे पुरवठा आणि मागणीच्या तत्त्वांवर आधारित आहे आणि ते गृहीत धरते की व्यक्ती आणि कंपन्या त्यांच्या स्वत: च्या स्वार्थासाठी तर्कशुद्धपणे कार्य करतात. हे असेही गृहीत धरते की किमती पुरवठा आणि मागणीच्या शक्तींद्वारे निर्धारित केल्या जातात आणि मजुरी आणि किंमती लवचिक असतात, याचा अर्थ ते बाजाराच्या परिस्थितीतील बदलांच्या प्रतिसादात बदलू शकतात. निओक्लासिकल इकॉनॉमिक्स हा आज वापरात असलेला प्रबळ आर्थिक सिद्धांत आहे आणि तो बहुतेक आधुनिक आर्थिक धोरणाचा आधार बनतो.

Neoclassical economics is a school of economic thought that is based on the idea that markets work best when left to operate freely, and that the role of the government should be limited to providing the necessary legal and institutional framework for markets to function. Neoclassical economics is based on the principles of supply and demand, and it assumes that individuals and firms act rationally to maximize their own self-interest. It also assumes that prices are determined by the forces of supply and demand, and that wages and prices are flexible, meaning that they can change in response to changes in market conditions. Neoclassical economics is the dominant economic theory in use today, and it forms the basis for most modern economic policy.

 

आर्थिक भेदभाव Economic discrimination

आर्थिक भेदभाव म्हणजे व्यक्ती किंवा गटांना त्यांच्या आर्थिक स्थितीवर आधारित अन्यायकारक वागणूक, जसे की त्यांचे उत्पन्न, संपत्ती किंवा संसाधनांचा प्रवेश. याचे अनेक प्रकार असू शकतात, जसे की लोकांना त्यांच्या आर्थिक स्थितीमुळे शिक्षण किंवा रोजगाराच्या संधी नाकारणे किंवा त्यांच्या आर्थिक स्थितीमुळे त्यांना कमी दर्जाची उत्पादने किंवा सेवा प्रदान करणे. आर्थिक भेदभावाचा अनुभव घेणाऱ्यांसाठी गंभीर परिणाम होऊ शकतात, कारण त्यामुळे त्यांची आर्थिक स्थिती सुधारण्याची आणि आर्थिक स्थिरता प्राप्त करण्याची क्षमता मर्यादित होऊ शकते.

Economic discrimination refers to the unfair treatment of individuals or groups based on their economic status, such as their income, wealth, or access to resources. This can take many forms, such as denying people access to education or employment opportunities because of their economic status, or providing them with lower quality products or services because of their economic status. Economic discrimination can have serious consequences for those who experience it, as it can limit their ability to improve their economic standing and achieve financial stability.

 

आर्थिक विकास Economic development

आर्थिक विकास म्हणजे एखाद्या समुदायाचे किंवा प्रदेशाचे आर्थिक कल्याण आणि जीवनमान सुधारण्याच्या प्रक्रियेचा संदर्भ. यामध्ये उत्पादकता वाढवणे, शिक्षण आणि आरोग्य सेवा सुधारणे आणि रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण करणे यांचा समावेश होतो. आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी डिझाइन केलेली धोरणे आणि कार्यक्रमांची अंमलबजावणी, नवीन व्यवसाय आणि गुंतवणूकीचे आकर्षण आणि पायाभूत सुविधा आणि इतर संसाधनांचा विकास यासह विविध माध्यमांद्वारे आर्थिक विकास साधला जाऊ शकतो. आर्थिक विकासामध्ये असमानतेचे प्रश्न सोडवणे आणि सर्वसमावेशक वाढीला चालना देणे देखील समाविष्ट असू शकते, जेणेकरून आर्थिक वाढीचे फायदे समाजातील सर्व सदस्यांना मिळतील.

Economic development refers to the process of improving the economic well-being and quality of life of a community or region. It often involves increasing productivity, improving education and healthcare, and creating new employment opportunities. Economic development can be achieved through a variety of means, including the implementation of policies and programs designed to stimulate economic growth, the attraction of new businesses and investments, and the development of infrastructure and other resources. Economic development can also involve addressing issues of inequality and promoting inclusive growth, so that the benefits of economic growth are shared by all members of the community.

 

मानव विकास निर्देशांक Human Development Index

मानव विकास निर्देशांक, मानवी विकासाच्या दृष्टीने देशाच्या प्रगतीचे मोजमाप आहे. ही एक संमिश्र आकडेवारी आहे जी मानवी विकासाचे तीन आयाम विचारात घेते: आरोग्य, शिक्षण आणि राहणीमान. एचडीआयचा वापर मानवी विकासाच्या पातळीनुसार देशांची क्रमवारी लावण्यासाठी केला जातो, ज्यामध्ये उच्च मूल्ये विकासाची उच्च पातळी दर्शवतात. हे युनायटेड नेशन्स डेव्हलपमेंट प्रोग्राम (UNDP) द्वारे जगभरातील देशांच्या विकासाचे मोजमाप आणि तुलना करण्याचा एक मार्ग म्हणून वापरले जाते.

The HDI, or Human Development Index, is a measure of a country’s progress in terms of human development. It is a composite statistic that takes into account three dimensions of human development: health, education, and standard of living. The HDI is used to rank countries by level of human development, with higher values indicating a higher level of development. It is used by the United Nations Development Programme (UNDP) as a way to measure and compare the development of countries around the world.

अदृश्य हात Invisible Hand

 

अदृश्य हात ही अर्थशास्त्रातील एक संकल्पना आहे जी व्यक्तींच्या कृतींच्या अनपेक्षित सामाजिक आणि आर्थिक परिणामांना सूचित करते, विशेषत: जेव्हा ते त्यांच्या स्वत: च्या स्वार्थानुसार मार्गदर्शन करतात. अॅडम स्मिथने त्याच्या “द वेल्थ ऑफ नेशन्स” या पुस्तकात सर्वप्रथम याचे वर्णन केले होते, ज्यामध्ये त्यांनी असा युक्तिवाद केला होता की मुक्त बाजार अर्थव्यवस्थेमध्ये वैयक्तिक स्वार्थ साधण्यामुळे संपूर्ण समाजाला फायदा होतो. कल्पना अशी आहे की ज्या व्यक्ती स्वतःचा नफा किंवा कल्याण वाढवू पाहत आहेत, त्या प्रक्रियेत, बाजाराच्या एकूण समृद्धी आणि कार्यक्षमतेत योगदान देतील. अदृश्य हात या कल्पनेचे प्रतिनिधित्व करतो की बाजार, केंद्रीय प्राधिकरणाद्वारे निर्देशित करण्याऐवजी, स्वतःचे हितसंबंध शोधणाऱ्या व्यक्तींच्या कृतींमुळे स्वयं-नियमन करत आहे.

The invisible hand is a concept in economics that refers to the unintended social and economic consequences of individuals’ actions, particularly when they are guided by their own self-interest. It was first described by Adam Smith in his book “The Wealth of Nations,” in which he argued that the pursuit of individual self-interest in a free market economy leads to an outcome that benefits society as a whole. The idea is that individuals who are seeking to maximize their own profits or well-being will, in the process, contribute to the overall prosperity and efficiency of the market. The invisible hand represents the idea that the market, rather than being directed by a central authority, is self-regulating due to the actions of individuals seeking their own interests.

शून्य-बजेट Zero-budget

 

शून्य-बजेट बजेट ही एक आर्थिक योजना आहे ज्यामध्ये सर्व खर्च पूर्णपणे उत्पन्नाद्वारे केले जातात आणि कोणतेही कर्ज किंवा तूट खर्च नाही. दुसऱ्या शब्दांत, शून्य-बजेट अर्थसंकल्प असा आहे ज्यामध्ये सर्व खर्च उपलब्ध उत्पन्नासह दिले जातात आणि कर्जावर किंवा इतर प्रकारच्या वित्तपुरवठ्यावर अवलंबून नसते.

शून्य-बजेट अर्थसंकल्प हे अशा व्यक्ती किंवा कुटुंबांसाठी एक उपयुक्त साधन असू शकते ज्यांना त्यांच्या आर्थिक परिस्थितीला अधिक चांगले हाताळायचे आहे आणि त्यांचे कर्ज कमी करायचे आहे. खर्च आणि उत्पन्नाचे काळजीपूर्वक नियोजन आणि मागोवा घेतल्यास, सर्व बिले भरली गेली आहेत आणि पैसे उधार घेण्याची किंवा कर्जात जाण्याची आवश्यकता नाही याची खात्री करणे शक्य आहे. हे आर्थिक ताण कमी करण्यास आणि आर्थिक स्थिरता सुधारण्यास मदत करू शकते.

शून्य-बजेट बजेट तयार करण्यासाठी बर्‍याचदा काळजीपूर्वक नियोजन आणि एखाद्याच्या अर्थामध्ये जगण्याची क्षमता आवश्यक असते. यात खर्च कमी करणे, उत्पन्न वाढवण्याचे मार्ग शोधणे किंवा दोन्ही गोष्टींचा समावेश असू शकतो. जास्त खर्च टाळण्यासाठी शिस्त आणि बजेटला चिकटून राहण्याची क्षमता देखील आवश्यक असू शकते.

A zero-budget budget is a financial plan in which all expenses are fully funded by income, and there is no borrowing or deficit spending. In other words, a zero-budget budget is one in which all expenses are paid for with available income, and there is no reliance on debt or other forms of financing.

A zero-budget budget can be a useful tool for individuals or households who want to get a better handle on their finances and reduce their debt. By carefully planning and tracking expenses and income, it is possible to ensure that all bills are paid and there is no need to borrow money or go into debt. This can help to reduce financial stress and improve financial stability.

Creating a zero-budget budget often requires careful planning and the ability to live within one’s means. It may involve cutting expenses, finding ways to increase income, or both. It can also require discipline and the ability to stick to the budget in order to avoid overspending.

जेंडर बजेट Gender budget

जेंडर बजेट हे असे बजेट आहे जे महिला आणि पुरुषांच्या वेगवेगळ्या गरजा आणि परिस्थिती विचारात घेते आणि संसाधने आणि सेवांच्या प्रवेशामध्ये लिंग-आधारित असमानता कमी करण्याचे उद्दिष्ट ठेवते. यामध्ये संसाधनांच्या वितरणाचे पद्धतशीर विश्लेषण आणि धोरणे आणि कार्यक्रमांचा महिला आणि पुरुषांवर होणारा परिणाम आणि अर्थसंकल्पीय निर्णयांमध्ये लैंगिक दृष्टीकोन समाविष्ट करणे समाविष्ट आहे. लैंगिक समानतेला प्रोत्साहन देणे आणि समाजातील सर्व सदस्यांचे कल्याण सुधारणे हे लिंग बजेटचे उद्दिष्ट आहे. हे राष्ट्रीय, प्रादेशिक किंवा स्थानिक पातळीवर लागू केले जाऊ शकते आणि आरोग्य, शिक्षण, रोजगार आणि सामाजिक संरक्षण यासह विविध क्षेत्रांसाठी संसाधने वाटप करण्यासाठी वापरले जाऊ शकते.

A gender budget is a budget that takes into account the different needs and circumstances of women and men, and aims to reduce gender-based disparities in access to resources and services. It involves the systematic analysis of the distribution of resources and the impact of policies and programs on women and men, and the incorporation of a gender perspective into budget decisions. The goal of a gender budget is to promote gender equality and improve the well-being of all members of society. It can be applied at the national, regional, or local level, and can be used to allocate resources for a wide range of sectors, including health, education, employment, and social protection.